Materialne ślady przeszłości pod opieką i kontrolą miasta

Poznaj zapisy Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami

Rada Miasta Racibórz przyjęła Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Racibórz na lata 2021-2024

Zabytki na terenie miasta, które liczy sobie już 905 lat, to ważny temat. Są materialnym śladem przeszłości. Bezcennym – bo oryginalnej substancji nie da się odtworzyć. Są też wartościowym elementem kultury, przyczyniającym się do kształtowania przyjaznego otoczenia człowieka. Bogactwo dziedzictwa kulturalnego w gminie w istotny sposób przyczynia się do rozwoju społeczno-gospodarczego gminy oraz do poprawy jakości życia mieszkańców.

Gminny program opieki nad zabytkami to zbiór informacji o tym jak funkcjonuje opieka nad zabytkami w mieście. Jego przyjęcie uchwałą rady miasta jest obowiązkiem wynikającym z ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

Odpowiednio są przyjmowane także: krajowy, wojewódzki i powiatowy program opieki nad zabytkami. Nasz gminny program jest spójny z tymi dokumentami, a także z innymi uwarunkowaniami zewnętrznymi, tj. z ustawami i rozporządzeniami – wszystkie te akty prawa, w których jest mowa o opiece nad zabytkami, są wypisane w programie.

W programie zostały wzięte pod uwagę oraz wypisane także uwarunkowania wewnętrzne, a więc gminne uchwały, polityki i programy. Są to w szczególności: studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, studium urbanistyczno historyczne, plany miejscowe, gminny program rewitalizacji, strategia i inne. Jedną z ważniejszych dla realizacji celów programu jest uchwała z 2011 r. w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków w nie stanowiących własności gminy.

W kolejnych punktach programu została przedstawiona charakterystyka zachowanego dziedzictwa materialnego na terenie naszej gminy. Zostały wymienione wszystkie zabytki które są ujęte w gminnej ewidencji zabytków razem z tymi, które są w rejestrze zabytków oraz ze stanowiskami archeologicznymi. I tak, mamy: 597 zabytków nieruchomych ujętych w ewidencji zabytków, 28 obiektów małej architektury, a także 449 stanowisk archeologicznych. Spis ten wynika z zarządzenia prezydenta miasta z 2019 r. o przyjęciu gminnej ewidencji zabytków – jest podany w uchwale do wiadomości, zgodnie z zaleceniami wojewódzkiego konserwatora zabytków i Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Sama ewidencja zostanie zaktualizowana w czasie trwania programu –  bieżąca aktualizacja bazy danych jest jednym z celów programu.

W programie zostały opisane i określone zabytki o najwyższym znaczeniu dla gminy. Mamy w mieście przekrój przez wszystkie epoki od średniowiecza po współczesność i te widoczne nawarstwienia są bardzo cenne – pokazują jak miasto żyło i rozwijało się przez 10 wieków.

W 6. punkcie programu opisano stan własnościowy zabytków, funkcje, a także stan zachowania. Dokonano analizy szans i zagrożeń dla zabytków.

Można wyróżnić 5 głównych zagrożeń dla zachowania materialnego dziedzictwa Miasta Racibórz. Są nimi:
1) utrata funkcji,
2) konieczność przystosowania do współczesnych wymogów,
3) brak świadomości społecznej i niedostateczna edukacja w zakresie dziedzictwa kulturowego ,
4) niedofinansowanie,
5) niedostateczna ochrona poszczególnych obiektów.

5 głównych szans dla zachowania materialnego dziedzictwa Miasta Racibórz to:

1) dokumentacja zabytków,
2) aktualizacja form ich ochrony,
3) dotacje celowe na remonty i konserwację zabytków, pochodzące z środków zewnętrznych jak i wewnętrznych budżetu Miasta Racibórz,
4) edukacja i informacja, w tym współpraca z organizacjami pozarządowymi,
5) rozwój gospodarczy miasta, środki prywatne.


Przeprowadzona analiza zachowanego dziedzictwa pozwoliła na dokonanie jego oceny, a także analizę szans i zagrożeń. Na tej podstawie zostały opracowane cele strategiczne, priorytety i zadania programu - wypisane w punkcie 7. programu. Są to między innymi: weryfikacja i bieżąca aktualizacja bazy danych, współpraca z wojewódzkim konserwatorem zabytków, pozyskiwanie środków zewnętrznych na remonty zabytków własnych gminy a także dokonywanie niezbędnych prac remontowych przy nich za własne środki gminy, udzielanie dotacji na remonty i konserwację zabytków nie będących własnością gminy, tworzenie parku kulturowego w celu zintegrowanej ochrony wartości kulturowych i zabytkowych historycznego centrum miasta jak również edukacja powszechna i podnoszenie świadomości społeczeństwa w zakresie wartości dziedzictwa kulturowego.

Cały dokument - Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Racibórz na lata 2021-2024 - załączamy w pliku do pobrania