Budowa Zbiornika Racibórz Dolny oficjalnie zakończona
Marek Gróbarczyk, Minister Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej, Minister Środowiska Michał Woś, Przemysław Daca Prezes Wód Polskich, Prezydent Raciborza Dariusz Polowy oraz przedstawiciele Rządu RP, władz samorządowych, Banku Światowego i innych organizacji i firm zaangażowanych w budowę obiektu, wzięli dziś (30 czerwca 2020) udział w ceremonii odbioru Zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny na Odrze.
Zbiornik Racibórz Dolny to największy zbiornik przeciwpowodziowy w Polsce. Ma powierzchnię 26,3 km kw i pomieści 185 mln metrów sześciennych wody. Objętość obiektu będzie się stopniowo powiększać do 300 mln m sześc, ze względu na wydobywane w czaszy kruszywo.
- Formalnie ta inwestycja jest zakończona. Nie trzeba wyjaśniać, ile znaczy dla mieszkańców województwa śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego, których dotknęła powódź z 1997 i 2010 roku – podkreślił w swoim wystąpieniu Minister Marek Gróbarczyk. Minister wyjaśnił również, że droga do sfinalizowania budowy zbiornika nie była łatwa, niemniej zobowiązanie społeczne, związane ze zwiększeniem bezpieczeństwa powodziowego blisko 2,5 mln mieszkańców, zostało dotrzymane.
Przemysław Daca, Prezes Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie podczas ceremonii otwarcia zbiornika Racibórz Dolny powiedział, że jest on teraz największą budowlą hydrotechniczną w kraju. Podkreślił, iż Wody Polskie zakończyły budowę tego obiektu, ale obecnie realizują wiele innych ważnych inwestycji przeciwpowodziowych na terenie kraju.
W imieniu samorządowców głos zabrał jako pierwszy burmistrz Kuźni Raciborskiej Paweł Macha, który podziękował inwestorowi i przedstawicielom Rządu za zabezpieczenie tą inwestycją mieszkańców gmin znajdujących się poniżej zbiornika: Kużni Raciborskiej i Bierawy.
Prezydent Raciborza Dariusz Polowy, podkreślił, że właśnie zrealizowała się inwestycja, której jeszcze kilka lat temu pomyślnego końca wielu niedowierzało. Również w kontekście dziś wyrażanych już wprost przez przedstawicieli Rządu zapowiedzi przekształcenia zbiornika w zbiornik mokry. - Mam nadzieję, że także pozostałe kwestie, jak żegluga na Odrze, kiedyś się spełnią. Wielkie podziękowanie dla wszystkich, którzy mieli swój wkład w realizację tej inwestycji.-
Z kolei Czesław Burek, Wójt Gminy Lubomia podkreślił dobrą współpracę samorządowców i rządu w sprawie przesiedlenia mieszkańców wsi Nieboczowy, na której terenie powstał polder. – Trzeba pamiętać, że zbiornik ochronił też 700, osób, które wcześniej tu były osiedlone. Można powiedzieć, że ocalił małą ojczyznę. Zwykle przesiedlenia kojarzą się z krzywdą i traumą, ale tutaj, dzięki współpracy samorządu oraz administracji państwowej, gmina Lubomia stała się beneficjentem inwestycji – podkreślił w swoim wystąpieniu Wójt gminy. Zebrani podziękowali również wykonawcy prac – firmie Budimex, która zrealizowała prace budowlane.
Zbiornik Racibórz Dolny jest obecnie największym obiektem hydrotechnicznym w Polsce. Jego zadaniem jest zapewnienie ochrony przeciwpowodziowej dla 2,5 mln mieszkańców w aż trzech województwach: śląskim, opolskim i dolnośląskim. Zbiornik ma pojemność 185 mln m3 i jest w stanie zredukować falę powodziową o skali porównywalnej do katastrofalnej fali z 1997 roku. Inwestycja została zrealizowana z funduszy Banku Światowego, środków unijnych, funduszy Banku Rozwoju Rady Europy, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz z budżetu państwa.
Relację z uroczystości otwarcia Zbiornika Racibórz Dolny można obejrzeć poniżej:
Historia powstania
Koncepcja budowy zbiornika Racibórz powstała już na przełomie XIX i XX wieku. W odpowiedzi na katastrofalne w skutkach powodzie został zaplanowany system ochrony przeciwpowodziowej dorzecza Górnej i Środkowej Odry. Przewidywano wówczas do realizacji: zbiorniki retencyjne, suche zbiorniki przeciwpowodziowe – poldery, kanały ulgi i wały. Zasadnicze prace związane z wdrożeniem tej koncepcji zostały zakończone w latach trzydziestych XX wieku. Nie doszło wówczas jednak do budowy zbiornika Racibórz. Efektem działań był podział zamierzenia inwestycyjnego na dwa etapy: pierwszy - Polder Buków i drugi – zbiornik retencyjny (zbiornik Racibórz). Pierwszy etap - Polder Buków - realizowano w latach 1989-2002.
Przełomowym był rok 1997, kiedy miała miejsce tzw. powódź tysiąclecia, zalewając duże połacie Polski, Niemiec i części Czech. Życie straciło wówczas kilkadziesiąt osób, powstały także ogromne straty materialne. Powódź dotknęła głównie obszar dorzecza Górnej i Środkowej Odry, zwłaszcza miasta Racibórz, Wrocław i Opole.
W czerwcu 2013 r. podpisano Kontrakt na budowę Zbiornika Racibórz z hiszpańską firmą DRAGADOS S.A., jednak odstąpiono od niego w październiku 2016 r. Rok później, w listopadzie 2017 r. zawarto umowę z konsorcjum firm Budimex S.A. i Ferrovial Agroman S.A. na dokończenie budowy zbiornika. Po utworzeniu Panstwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie wraz z początkiem 2018 r., w dniu 8 stycznia wydano ponowne polecenie rozpoczęcia robót.
W czerwcu 2020 zostały zrealizowane ostatnie prace wykończeniowe przy zbiorniku w Raciborzu. Instalacja została zaprojektowana jako polder, czyli suchy obiekt, który będzie wypełniany wyłącznie w przypadku powodzi. W momencie nadejścia fali polder będzie piętrzył wodę, zabezpieczając obszar około 600 km² od Raciborza przez Kędzierzyn-Koźle, Brzeg, Opole, Oławę, aż po Wrocław. Inwestycja ochroni przed żywiołem blisko 2,5 miliona mieszkańców w trzech województwach: śląskim, opolskim i dolnośląskim. Budowlę przelewowo-spustową wyposażono w sześć zasuw głównych, których praca będzie się odbywała mechanicznie oraz automatycznie.
Podczas otwarcia zbiornika prezydent Dariusz Polowy przypomniał o konieczności przekształcenia budowli w zbiornik mokry. Dopiero w takiej formie zbiornik wykorzysya pełen swój potencjał, m.in. w czasie suszy. Przeprojektowanie będzie możliwe po pięciu latach - to okres trwania projektu współfinansowanego przez Bank Światowy.
Parametry zbiornika:
Powierzchnia : 26,3 km kw
Całkowita pojemność suchego zbiornika Racibórz Dolny: 185 mln m sześc
Łączna długość obwałowań: 22 400 m
Powierzchnia zbiornika: 26,30 km kw
Dopuszczalne piętrzenie: 195,20 m n.p.m.
Suchy polder piętrzyć będzie wodę jedynie w okresie występowania wód powodziowych o kulminacjach wyższych niż dozwolone, tj. wynoszących 1210 m3/s. W takim przypadku dochodzić będzie do zalewania obszaru zbiornika, z którego odpływ regulowany będzie poprzez stopniowe zmniejszanie otwarcia urządzeń upustowych. Gdy przepływ w Odrze opadnie poniżej wartości 1210 m3/s rozpocznie się natomiast opróżnianie zbiornika. Obniżanie poziomu wody w rzece, na skutek regulacji przez pracę Budowli Przelewowo-Spustowej, będzie następowało w sposób maksymalnie zbliżony do wahań poziomu wody spowodowanego naturalnymi wezbraniami. Z kolei niższe przepływy wód nie będą w polderze Racibórz Dolny redukowane, stąd nie będzie on w tych okresach piętrzył wody, również w zwyczajnym okresie, pomiędzy wezbraniami, zapewniony będzie normalny przepływ wód powierzchniowych przez czaszę zbiornika, wraz ze swobodną migracją ryb oraz ruchem wleczonego i unoszonego wodami rzecznymi rumowiska.
Projekt budowy zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny – polder został sfinansowany ze środków Banku Światowego, Banku Rozwoju Rady Europy, funduszy unijnych Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020, Budżetu Państwa oraz środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Źródło: Wody Polskie, Budimex, red. UM