Podsumowanie warsztatów zamkniętych z liderami lokalnymi - Diagnoza Placu Dworcowego i ul. Mickiewicza

Metoda Rich Picture

W trakcie warsztatów z lokalnymi aktywistami przeprowadzono badanie metodą Rich Picture. Metoda ta, polega na wspólnym rysowaniu badanego obszaru, co przybiera formę mapy mentalnej, zapisu odczuć, emocjonalnego oglądu. To pozwala wydobyć na jaw treści, często półświadome, które trudno byłoby uczestnikom zwerbalizować, zmniejsza też wpływ naturalnego odruchu racjonalizacji.

W trakcie warsztatów powstało pięć rysunków wykonanych przez 4-5 osobowe grupy.

Plac jako przestrzeń miejska, wnętrze urbanistyczne właściwie nie istnieje. Na części rysunków pojawiają się wprawdzie granice placu, ale są one w większości przypadków niepełne, wtórne wobec układu drogowego. Powtarzającym się motywem jest dominacja dróg. Co ciekawe, samochody obecne są na rysunkach w ilościach znikomych, podobnie jak ludzie. Ci ostatni pojawiają się albo jako ofiary chaosu komunikacyjnego, albo jako sprawcy złej atmosfery - nieuprzejma obsługa lub uosobienie irytujących sankcji (mandat za parkowanie w niedozwolonym miejscu). Podobnie przedstawia się sprawa z parkingami – niemal nie pojawiają się na rysunkach, pomimo że faktycznie zajmują znaczną część powierzchni placu i ul. Mickiewicza.

Przejście dla pieszych przez ul. Kolejową pojawia się na czterech rysunkach. Ponieważ na jednym są dwa rzuty mamy pięć przedstawień. Na jednym przejścia nie ma wcale, na dwóch jest przesunięte w stosunku do rzeczywistego położenia na bok – można to odczytać jako odczuwaną przez autorów marginalizację pieszych, co zresztą sugerują inne treści rysunków.

Ogólnie dominuje poczucie chaosu, bezładu, w którym ulice dominują jako najsilniejsze, na niektórych rysunkach przestrzeń jest wyrażona jedynie przez jezdnie.

Na każdym rysunku, najczęściej na eksponowanym miejscu pojawia się Halinka – stary parowóz zakomponowany w formie niewielkiej dioramy. Ten obiekt, usytuowany faktycznie w centralnej części placu stanowi chyba najpowszechniej kojarzony i zapamiętany element jego zagospodarowania. Nieco mniej znaczące, ale na większości rysunków obecne są obiekty nieczynnego kiosku (usytuowanego na osi ul. Mickiewicza) i zabytkowej wieżyczki u wlotu ul. Kolejowej na plac. Sposób przedstawienia wskazuje na raczej pozytywne odczuwanie Halinki i wieżyczki.

 Analiza wykonanych rysunków

Analiza wykonanych rysunków skłania do wniosku, że Plac Dworcowy w (pod)świadomości mieszkańców właściwie nie istnieje jako przestrzeń miejska. Jest znany jako lokalizacja ważnych obiektów (dworzec, poczta, hotel) ale równocześnie stanowi swego rodzaju nie-miejsce, co sprawia, że ranga i znaczenie tych obiektów są zdeprecjonowane. Budynek poczty – historyczny obiekt o ciekawej formie – jeśli pojawiał się na rysunkach, to w formie pozbawionego jakichkolwiek cech charakterystycznych „pudła”. Na jednym z rysunków jako poczta został opisany dawny obiekt firmy Orange (nie zabytkowy), odwzorowany z uwzględnieniem zarysu kompozycji elewacji. Na tym samym obrazku budynek hotelu został przedstawiony z pokazaniem detali architektonicznych.

Podobnie rzecz ma się z ul. Mickiewicza, gdzie nie pojawiają się żadne elementy charakterystyczne.

Cała ta przestrzeń w wykonanych przez uczestników warsztatów rysunkach jawi się jako trudno uchwytna, nieciekawa, chaotyczna i raczej nieprzyjazna.

 Efekty warsztatów

W trakcie warsztatów z lokalnymi aktywistami poproszono uczestników o odpowiedzi na kilka pytań (otwartych) dotyczących placu Dworcowego i ul. Mickiewicza. Główne pytania dotyczyły najgorszej i najlepszej rzeczy na tym obszarze oraz potencjału/możliwości rozwojowych tego miejsca.

Jako najgorszą rzecz uczestnicy podawali zwykle dużą ilość betonu i asfaltu, hałas i spaliny, brak drzew czy ogólnie zieleni. W wypowiedziach pojawiły się też uwagi o zamknięciu ul. Mickiewicza, braku funkcjonalności, bałaganie komunikacyjnym, dużej ilości samochodów, braku parkingów(!), pustce, szarości, kiosku na środku placu, chaosie przestrzennym i architektonicznym, a także „wymazaniu z mapy aktywności mieszkańców”.

W wielu przypadkach nie było odpowiedzi na pytanie o najlepsze rzeczy. Te, które się pojawiły dotyczyły położenia (2 minuty do Rynku), walorów architektonicznych (budynek Poczty i Hotelu) i kompozycyjnych (oś widokowa w stronę Rynku, otwarcie placu Dworcowego, „brama do miasta”). Często podawana była Halinka (odnowiony parowóz), pojawiły się też opinie, że najlepszą rzeczą jest wyłączona z ruchu (ślepa) ul. Mickiewicza, dużo przestrzeni, związany z tym potencjał ale także historia tego miejsca i dawny (historyczny) budynek Dworca.

W odpowiedzi na pytanie o największy potencjał miejsca pojawiały się walory przestrzenne (położenie, wielkość) zwykle z propozycją wykorzystania – atrakcyjna przestrzeń publiczna, piesza, z dużą ilością zieleni, fontannami itp. Zwracano tez uwagę na walory architektoniczne Poczty i Hotelu, a także możliwość adaptacji budynku Orange.

W dalszych pytaniach uczestnicy byli proszeni o zaproponowanie konkretnych pomysłów na miejsce/funkcję, które mogłyby się znaleźć w tej przestrzeni i ich doprecyzowanie.

Odpowiedzi oscylowały głównie wokół różnych form zieleńców z fontanną, ogrodu deszczowego, szpalerów drzew, deptaka z ławkami, ścieżki rowerowej, kawiarni. Pojawiały się pomysły aby nawiązać detalami (oświetlenie) do tych z odnowionej ul. Długiej, stworzyć zielone ekrany oddzielające od jezdni. Propozycje funkcji uwzględniały użytkowników w różnym wieku i o różnych potrzebach – placyk zabaw, kawiarenka gamingowa, spokojne miejsca do rozmów, odpoczynku, klubokawiarnia, hub internetowy, bar z jedzeniem na wagę, mini scena dla muzyków, makieta kolejowa. Ważnymi elementami są udogodnienia funkcjonalne – miejsca parkingowe, zatoczka „kiss and go” itp.

Koncepcja zagospodarowania pomieszczeń w nowym budynku Dworca PKP

Warsztaty poświęcone wypracowaniu koncepcji zagospodarowania przestrzeni wynajmowanej przez gminę w nowym budynku dworca PKP przeprowadzono w trzech terminach (15.03 -15, 20.03 - 19, 28.03 - 12), , dobierając daty tak, aby wypadały w różne dni tygodnia. Uczestnikami warsztatów byli lokalni aktywiści, przedstawiciele organizacji pozarządowych, przedsiębiorcy, osoby pracujące w oświacie w tym nie tylko pedagodzy ale również osoby pracujące z trudną młodzieżą, pracownicy jednostek miejskich, lokalni liderzy, przedstawiciele Rady Miasta, seniorzy, młodzież (zatem pełen przekrój wiekowy, zawodowy, sytuacji życiowej i społeczno-ekonomicznej)

W każdym z warsztatów, z zaproszonych ok. 20 osób wzięło udział od 12 do 19 osób.

W trakcie warsztatów zastosowano dwie metody pracy:

Uczestnicy warsztatów byli proszeni o wypełnienie kwestionariuszy, w których było siedem pytań otwartych, a także możliwość zapisania swobodnej wypowiedzi uzupełniającej.

Przygotowano wydruki rzutów pomieszczeń na arkuszach A3 i poproszono uczestników warsztatów by w 2-4 osobowych grupkach spróbowali zaproponować lokalizację i powierzchnię na poszczególne funkcje.

Zasadniczą pracę warsztatową poprzedzało wprowadzenie w formie prezentacji, w której pokazywano rysunki pozwalające poczuć wielkość pomieszczeń (przykładowe zestawy mebli wrysowane na rzutach), a także przedstawiono ogólne założenia i przykłady aranżacji podobnych pomieszczeń w innych miastach.

Przeprowadzone warsztaty przyniosły szereg pomysłów, propozycji i ogólnych refleksji.

Propozycje aktywności, które pojawiły się w czasie warsztatów:

• Bawialnia Montessori dla dzieci
• Seniorzy (Uniwersystet 3go wieku – spotkania)
• Organizacje pozarządowe – miejsce działania, kontaktów i budowania partnerstw międzysektorowych
• Spotkania integracyjne (międzypokoleniowe, między NGO-sowe, biznesowe)
• Giełdy partnerstw
• Wystawy, również amatorów, otwarta galeria sztuki
• Warsztaty dla mieszkańców (MDK?)
• Eventy komercyjne (szkoła prywatna)
• Koncerty
• Sala prób muzycznych dla młodzieży
• Spotkania z ciekawymi ludźmi
• Spotkania autorskie
• Spotkania czytelnicze
• Ambasady miejsc działających w mieście
• Szkolenia, konsultacje,
• networking
• Uczelniane zajęcia pozamiejscowe
• Slajdowiska podróżników
• Strefa ciszy i relaksu
• PTTK podsumowanie/start imprez turystycznych
• Informacje o mieście (gabloty)
• Centrum informacji miejskiej
• Spotkania dla młodzieży z przedstawicielami różnych zawodów
• Lokomotywa Urban Bar
• Czytelnia gazet, czasopism, książek
• Możliwość spędzania czasu za darmo
• Konsultacje mieszkańców z władzami lokalnymi

W większości uczestnicy proponowali stworzenie przestrzeni do integracji, spotkań z osobowościami, wystaw i miejsc aktywności warsztatowej, głównie dla młodzieży oraz seniorów. Warsztaty ujawniły duże zainteresowanie takim miejscem ze strony kilku grup i organizacji (seniorzy, przedstawiciele biznesu, PTTK). Wielokrotnie padały stwierdzenia, że brakuje w Raciborzu sali do organizacji eventów i spotkań dla kilkudziesięciu – stu osób.

W kwestionariuszu, poza pytaniem o propozycję działalności były również pytania o cechy miejsca, jego charakter i nastrój. Również na wykonanych przez uczestników szkicach dyspozycji funkcjonalno-przestrzennych pojawiły się informacje dotyczące tych kwestii.

Kolejne zestawienie obejmuje cechy ważne dla Raciborskiego Urban Labu, jakie pojawiały się w wypowiedziach uczestników poprzednich warsztatów. Pojawiają się tu również pewne wartości, które uczestnicy warsztatów uznali za ważne dla dobrego funkcjonowania tego miejsca. Zestawienie jest syntezą z kwestionariuszy i rysunków, kolejność przypadkowa:

• Dostępność
• Swoboda
• Egalitaryzm
• Świeżość, nowość
• Rozsądek, racjonalność
• Kreatywność
• Prostota, skromność
• Różnorodność
• Umiar, praktyczność
• Integracja
• Bliskość, kontakt
• Otwartość, życzliwość
• Wygoda
• Światowość, wielkomiejskość
• Wspólnotowość
• Przytulność, miękkość
• Zaciszność, kameralność
• Klubowość
• Aktywność
• Atrakcyjność
• Historia
• Naturalność, ekologia, zieleń
• Elastyczność, uniwersalność, łatwość zmiany
• Czystość
• Optymizm

Dalsze pytania dotyczyły potrzebnych elementów wyposażenia, wśród których wymieniano głównie sprzęt audiowizualny.