Miasto Racibórz w grudniu 2019 r. przystąpiło do prac nad utworzeniem w Mieście Racibórz parku kulturowego. Głównym celem podjętych działań jest podwyższenie świadomości o posiadanym bogatym dziedzictwie ponad 8-wiekowego Raciborza oraz współodpowiedzialności wszystkich mieszkańców za publiczną przestrzeń miasta. Na sesji rady Miasta Racibórz 26 kwietnia 2023 r. odbyło się głosowanie nad przyjęciem uchwały o parku kulturowym w Raciborzu. Uchwała nie została podjęta — dziesięciu radnych głosowało za przyjęciem, dziesięciu przeciw i jeden wstrzymał się od głosu.
O estetyce i parku kulturowym. Co łączy Racibórz, Pszczynę i Brzeg?
Chęć ochrony i wyeksponowania najcenniejszych zabytków i walorów miast w ich ścisłym centrum, wspólnota doświadczeń, podobne cele i waga, jaką w podejmowaniu codziennych decyzji przykłada się do kwestii estetyki są mianownikiem, dającym pole do współpracy trzech samorządów: Raciborza, Brzegu i Pszczyny. W Brzegu „Park Kulturowy Książęce Miasto Brzeg” istnieje już od 2016 r. W Raciborzu prace nad powołaniem parku kulturowego ruszyły w 2019 r. Władze Pszczyny do utworzenia na terenie starego miasta parku przystąpiły w ubiegłym roku.
Wznowiony w 2021 roku, po trudnym okresie pandemii, proces zmierzający do powołania parku kulturowego w Raciborzu nabiera tempa. 10 maja zastępca prezydenta Raciborza Dawid Wacławczyk spotkał się w Urzędzie Miasta Brzegu z burmistrzem Jerzym Wrębiakiem oraz z zastępcą burmistrza Pszczyny Barbarą Sopot-Zembok. W spotkaniu brali udział także urzędnicy tych trzech samorządów wraz z konserwatorami zabytków.
- Nie ma potrzeby wyważania otwartych drzwi – uważa wiceprezydent Raciborza Dawid Wacławczyk, który nadzoruje prace w raciborskim magistracie nad powołaniem parku Stare Miasto. – Miasto Brzeg ten żmudny proces konsultacji i dopracowania zapisów uchwały o utworzeniu parku kulturowego zakończyło sześć lat temu. Warto skorzystać z ich doświadczeń i podpytać, także o kwestie wdrożeniowe, vacatio legis i zakres wsparcia jakim samorząd objął przedsiębiorców.
Na spotkaniu wymieniono uwagi co do procesu tworzenia parku kulturowego jak i skutków przyjęcia takiej uchwały. Wszystkie trzy miasta chronią lub planują chronić poprzez narzędzie parku teren ścisłego centrum, ze starym miastem zlokalizowanym w obrębie dawnego, średniowiecznego założenia.
Urzędnicy pracujący obecnie w Urzędzie Miejskim w Brzegu podkreślali, że konieczność wprowadzania zmian spotkała się u nich z dużym zrozumieniem ze strony przedsiębiorców i mieszkańców. Początkowy opór przedsiębiorców ustępował w miarę upływu czasu. Nie natychmiastowo, ale zgodnie z określonymi wymogami i przyjętym vacatio legis, przystosowali swoje witryny, szyldy i sposób reklamowania do zasad określonych w uchwale. Burmistrz Brzegu Jerzy Wrębiak zaznaczył, że widzi same pozytywne efekty wprowadzenia w życie tej uchwały, strat zaś ciężko się doszukiwać. Brzeg dzięki uchwale bardzo się zmienił. Zniknęły wielkoformatowe bannery z kamienic, na czym starówka wyraźnie zyskała odsłaniając swój niepowtarzalny charakter. Brzeski powiatowy konserwator zabytków Radosław Preis podkreślił, że park kulturowy jest świetnym narzędziem do sprawiedliwego opiniowania projektowanych zmian w zabytkowym centrum. Przy udziale społeczeństwa zostały ustalone pewne standardy, których należy się trzymać. Miejska Konserwator Zabytków Pszczyny Beata Sarnecka-Uziałko przekazała jak duże znaczenie miało wprowadzenie zarządzenia regulującego zasady prowadzenia ogródków gastronomicznych na płycie rynku w Pszczynie. Tam, takie zarządzenie obowiązuje od kilku lat i dzięki niemu standardy wyglądu ogródków mocno się poprawiły.
W Raciborzu od tego sezonu letniego także obowiązują zasady ustalone w odpowiednim zarządzeniu. Efekty są już zauważalne, o czym pisaliśmy tutaj.
- Współpraca samorządów Raciborza, Brzegu i Pszczyny nie ogranicza się tylko do wymiany spostrzeżeń, ale także praktycznych aspektów, w tym wsparcia w konstruowaniu zapisów projektowanej uchwały, a także oceny zasadności poszczególnych jej sformułowań. Dzięki temu projekt raciborskiego parku poddany zostanie pewnej ekspertyzie i zyska na przejrzystości i celowości wprowadzonych reguł. - uważa Maria Olejarnik Miejska Konserwator Zabytków, koordynator prac nad uchwałą.
Zgodnie z propozycją park kulturowy „Serce Starego Raciborza” miałby zostać utworzony na obszarze śródmieścia w obrębie biegu dawnych murów miasta oraz dawnego przedmieścia Bronki. Dzięki niemu starówka zyska na atrakcyjności turystycznej i odsłoni walory architektoniczne oraz historyczne. Trwają prace nad doprecyzowaniem zapisów uchwały. Planuje się aby wypracowany projekt uchwały przedstawić radnym jesienią tego roku. Vacatio legis ma zostanie wydłużone do 12, a być może nawet 18 miesięcy.
- Zdajemy sobie sprawę, że dostosowanie się do zapisów uchwały jest okupione sporym wysiłkiem, przede wszystkim finansowym. Dlatego wyjdziemy z propozycją wsparcia np. w postaci darmowych projektów nowych szyldów. Będziemy też chcieli pokazać, że nie wymagamy tylko od przedsiębiorców, ale i od siebie. Dlatego już teraz przystępujemy do prac nad utworzeniem Systemu Identyfikacji Wizualnej Miasta. Będziemy inwestować w nowe i estetyczne szyldy, tablice, informatory miejskie. Tworzymy szlak retro i chodnik historyczny. Porządkujemy kwestie podwórek. W przestrzeni starego miasta powstają artystyczne murale, inwestujemy w zieleń… Ukwiecamy ul. Długą, a naszym najnowszym pomysłem jest powstający Szlak Azalii i Różaneczników. Chcemy przeprowadzić konkurs ze Stowarzyszeniem Architektów Polskich na nową, zieloną aranżację płyty rynku. Ładniejsza, bardziej estetyczna przestrzeń to nasz wspólny interes i nasz wspólny zysk - uważa wiceprezydent Dawid Wacławczyk.